Klimaatfonds voor de landbouw

Zonvarken: diervriendelijk en met trots, plezier en open vizier boeren

Hoe kun je varkens houden op een manier die goed is voor beest, buur en boer en waarmee het klimaat en het milieu minder belast worden? Met die vraag gingen vier bevlogen Achterhoekers aan de slag. Zij bedachten een concept dat optimaal werkt op alle fronten en ze noemden het Zonvarken. Zonvarken is een coöperatie en de eerste deelnemende bedrijven draaien inmiddels al. Het Groenfonds is een van de financiers.

Rob Nieuwenhuis, Jeroen Koks en hun compagnons August en Otto Offenberg zijn allemaal al jaren werkzaam in de veehouderij en ze zijn allemaal van boerenkomaf. Ze delen de drive om na te denken over verbeteringen in de varkenshouderij. Rob Nieuwenhuis vertelt: ‘Wij vroegen ons af: als we een ideaal bedrijf zouden kunnen beginnen, dat het goed doet voor de dieren, de omgeving, het klimaat en voor de boer, hoe zou dat er dan uitzien? Hoe kunnen we zorgen voor een bedrijf waar we ook in de toekomst mee uit de voeten kunnen? Een van de dingen waar we op uit kwamen was: geplande arbeid. Zorgen dus dat de processen in het bedrijf zo lopen dat je er grip op hebt als boer.’

Jeroen Koks vult aan: ‘Ik zit in een maatschap met mijn familie. Ik wilde van de gangbare manier van werken af en met meer plezier door de stal lopen. Voor mij is dierengezondheid en -welzijn daarin belangrijk. En je moet er een boterham mee kunnen verdienen, zonder dat je daar een dubbele werkweek aan uren in hebt zitten.’

Ik wil contact

Met het idee de boer op

Toen duidelijk werd hoe het concept zou kunnen werken, gingen Rob en zijn compagnons met een animatiefilmpje ‘de boer op’. Rob: ‘Wij gingen langs bij de dierenbescherming, de provincie, gemeentes, mensen in onze omgeving en afnemers. Overal wilden wij horen hoe zij naar ons plan keken en hoe we het nog beter konden doen.’ Maar op enig moment was duidelijk dat alleen een filmpje niet voldoende was. De coöperatie nam grond in erfpacht waarop ze, met provinciale ondersteuning vanuit de Regiodeal, de eerste twee Zonvarkenstallen bouwden. Op deze locatie in De Heurne zat eerder een kippenbedrijf. Rob: ‘Dit werd de Zonvarken ‘modelboerderij’. Zo konden we ervaring opdoen met het concept,het verder perfectioneren en laten zien hoe het werkt.’

Het concept in bedrijf

He concept achter Zonvarken is een coöperatie waar zich kleinschalige varkensbedrijven zich bij kunnen aansluiten. Kleinschalig houdt in een bedrijf met 50 zeugen en hun biggen. Er is ruimte voor maximaal zo’n 650 dieren per bedrijf. De boeren die deelnemen in de coöperatie zijn eigenaar van de stal en de grond. Rob: ‘Alles wat in de stal gebeurt, wat er in en uit gaat, dat verzorgt de coöperatie. De aankoop van biggen, het voer, de afzet, de mestadministratie. De boer ontzorgen wij zoveel mogelijk. Zo zijn de stallen voor de boer een plek waar hij of zij met nog meer plezier naar binnen loopt. En indien nodig kunnen we vrij gemakkelijk zorgen voor vervanging, want het bedrijf draait overal op dezelfde manier.’

Dierengezondheid en -welzijn

Bij Zonvarken blijven de dieren hun hele leven op hetzelfde bedrijf. Jeroen vertelt: ‘Ze kunnen vrij naar binnen en naar buiten. De mest en urine wordt gescheiden opgevangen en het voedsel van de varkens komt voor 100% uit humane retour- en reststromen, zoals mout die overblijft na de productie van bier, pulp uit de suikerindustrie of brood dat over de houdbaarheidsdatum heen is.’ Rob vult aan: ‘Varkens zijn alleseters. Wij persen de verschillende reststromen tot brokken en dat voeren wij aan de varkens. Ook bij dat proces zijn wij als coöperatie nauw betrokken.’ Het bedrijf van Jeroen Koks in Winterswijk, het tweede Zonvarken bedrijf, draait inmiddels ook volop. ‘Mijn zus werkt er een aantal dagen en ikzelf ook. Zo kan ik Zonvarken combineren met een baan bij de Gezondheidsdienst voor Dieren. Dierenwelzijn en -gezondheid heb ik altijd belangrijk gevonden, dat is ook bij Zonvarken terug te zien. Onze varkens blijven hun hele leven in dezelfde groep. Het is een super gesloten systeem, waardoor we de kans op (her) infecties tot het minimale beperken.’

Ik wil contact

In beeld

Het project in beeld

Afzet drie ster beter leven vlees

De coöperatie zorgt er ook voor dat er contracten zijn met afnemers van het vlees. Om een continue afzet van vlees richting de markt te garanderen zijn 13 bedrijven in de coöperatie nodig. Jeroen: ‘Met 13 bedrijven heb je 26 worpen per jaar en dat levert 52 momenten per jaar op waarop je vlees kunt leveren. Dat maakt dat je een relevante partner bent voor de retail. Daar komt bij dat we door onze uniforme aanpak een product leveren van constante en hoge kwaliteit. En we hebben het drie ster beter leven label.’ Rob vult aan: ‘Wij hebben een AH franchisehouder als afnemer, dat gaat om een flink aantal AH’s in het oosten van het land en we leveren via Best Star Meat. Zo wordt Zonvarkenvlees al in veel producten verwerkt. Dat zijn mooie stappen die helpen om het vertrouwen van boeren en financiers te vergroten.’

Transparantie

De ondernemers die meedoen binnen de coöperatie van Zonvarken vinden het belangrijk dat mensen ook kunnen zien waar hun vlees vandaan komt. Daarom is bij de pilotstal in De Heurne een ontvangstruimte gerealiseerd. Hier kunnen consumenten, maar ook collega-ondernemers en studenten of beleidsmakers, komen kijken naar de manier waarop de varkens leven op een Zonvarken bedrijf.

Meer weten?

Ondernemers, agrariërs, land- en tuinbouworganisaties, gemeenten en provincies die meer willen weten over hoe het Nationaal Groenfonds bij kan dragen aan het bevorderen van de verduurzaming van land- en tuinbouwbedrijven kunnen contact opnemen met één van onze specialisten.

Ik wil contact

Financieringsvraagstuk

Een belangrijk vraagstuk waar de initiatiefnemers een antwoord voor zochten was hoe je jonge ondernemers die niet zelf kapitaal inbrengen toch kunt laten starten. Rob: ‘Wij zijn zelf op een leeftijd dat we eigen geld kunnen inbrengen, maar voor jonge ondernemers geldt dat vaak niet. En je wilt als startende ondernemer de hoeveelheid vreemd kapitaal in je bedrijf niet te groot hebben. Dat was dus een vraagstuk waar we een oplossing voor zochten. We kregen in het begin van verschillende kanten het advies om te werken met crowdfunding, maar wij willen dat ons concept in de reguliere financiële markt draagvlak genoeg heeft.’

Rob vervolgt: ‘Het Nationaal Groenfonds heeft met ons meegedacht op verschillende momenten en met verschillende ondernemers die zich wilden aansluiten bij Zonvarken. Zo heeft het Groenfonds geholpen bij een jonge boer, die nog geen eigen vermogen in kon brengen. En ze hebben ondersteuning geboden toen bij de bouw van de tweede locatie de grondstoffenprijzen omhoog schoten en we ook meer moesten investeren in ammoniakmaatregelen. Het Groenfonds kan net wat meer risico nemen dan de reguliere banken. Wij vinden dat de samenwerking met Nationaal Groenfonds goed verloopt. Het contact is open en ze zijn reëel over wat wel en niet kan.’

Transitiefinancier Groenfonds

Rob van Eijck is investment manager bij het Nationaal Groenfonds: Hij vertelt: ‘Bij transities en nieuwe concepten houden wij als Groenfonds altijd rekening met tegenvallers in de bouw en de afzet. Dan is er soms extra geld, tijd en ruimte nodig om even te kunnen wachten met het aflossen. Bij reguliere banken komt dan al snel de afdeling ‘bijzonder beheer’ in beeld, die met een heel andere bril op naar een lening kijkt. Wij kunnen makkelijker maatwerk leveren en bijvoorbeeld de aflossing een tijdje pauzeren. Toen het even tegenzat bij Zonvarken kon of wilde de eerste financier de benodigde ruimte niet bieden. ABN AMRO wilde deze financiering overnemen, maar wel met als voorwaarde dat ook het Nationaal Groenfonds er in stapte als cofinancier. Dat hebben we gedaan.’

Investeringsfonds Duurzame Landbouw en Klimaatfonds

Voor de financieringen van bedrijven onder de Zonvarken coöperatie zijn het Investeringsfonds Duurzame Landbouw en het Klimaatfonds belangrijk. Van Eijck vertelt: ‘Onze eerste financiering betrof de ‘overgenomen’ financiering van de modelboerderij. Deze kon verstrekt worden uit het Klimaatfonds, zoals ook de huidige in aanbouw zijnde locatie te Eibergen. De 2 andere bedrijven waar het Groenfonds nu betrokken is worden gefinancierd uit het IDL omdat het daar integrale omschakeling betrof. Op beide locaties werd een gangbare dierhouderij omgeschakeld naar het Zonvarkenconcept.’

Het Nationaal Groenfonds: vandaag investeren in het Nederland van morgen

Het Nederland van morgen heeft groene doeners nodig die ecologie en economie verbinden. Iedereen met een vernieuwend plan daarvoor moet toegang hebben tot geld. Wij regelen dat. Samen.

Het Nationaal Groenfonds zet zich in voor een groener Nederland met diensten op het gebied van financiering, draagvlak, advies en financieel beheer. Het Groenfonds is DE transitiefinancier, die innovatieve financiële instrumenten ontwikkelt en een brug slaat tussen publieke en private middelen. De unieke combinatie van kennis over groen en geld versnelt projecten, verbindt partijen en biedt inzichten die rendement opleveren voor de groene leefomgeving in de breedste zin van het woord: natuur, landschap, lucht, water, biodiversiteit en beleving.

Over het Klimaatfonds

Voor landbouwbedrijven die bijdragen aan het behalen van de klimaatafspraken hebben de Waterschapsbank en de Rabobank het Klimaatfonds in het leven geroepen. Het ministerie van LNV heeft een garantstelling afgegeven. Jaarlijks krijgt het ministerie een update over het aantal behaalde CO2-besparings equivalenten. Iedere euro die ingezet wordt, moet meehelpen om de klimaatafspraken te halen.

Over het Investeringsfonds Duurzame Landbouw

Boeren en tuinders met plannen om minder stikstof uit te stoten en de bedrijfsvoering op meerdere fronten blijvend te verduurzamen kunnen terecht bij het Investeringsfonds Duurzame Landbouw (IDL).

Nu nog sneuvelen dergelijke plannen vaak vanwege het onzekere rendement op korte en lange termijn. Het Nationaal Groenfonds kan met het IDL deze onzekerheden wegnemen en ondernemers financieel ondersteunen in transitie. Het IDL is onderdeel van het Omschakelprogramma Duurzame Landbouw van het ministerie van LNV.

Ondernemers, agrariërs, land- en tuinbouworganisaties, gemeenten en provincies die meer willen weten over hoe het Nationaal Groenfonds bij kan dragen aan het bevorderen van de verduurzaming van de land- en tuinbouwsector kunnen contact opnemen met Christiaan Couperus of Rob van Eijck.

Investment managers